102 και συνεχίζουμε...

 Απορίας άξιον οτι υπάρχουν οπαδοί (?) του Παναθηναϊκού οι οποίοι πιστεύουν οτι το οικοδόμημα της Λεωφόρου Αλεξάνδρας 160, ο πρώτος αθλητικός πολυχώρος που σήμερα ονομάζεται «Γήπεδον Απόστολος Νικολαϊδης», δεν δημιουργήθηκε από τον Σύλλογο με δικά του έξοδα, αλλά υπήρχε εκεί ως ... διά μαγείας. Ή οτι του χαρίστηκε η κατασκευή! Θα προσπαθήσουμε να δούμε με τα δημοσιεύματα της εποχής, τι ακριβώς βρήκε ο Παναθηναϊκός το 1922 και τι (και πως) έφτιαξε ο ίδιος ο Όμιλος δεκαετίες αργότερα.

Tα πρώτα στοιχεία που έχουμε για το γήπεδο «Απόστολος Νικολαίδης» προέρχονται από τον νομικό αλλά και παράγοντα του Συλλόγου, Ξενοφώντα Χατζησαράντο (συνέντευξη στην Εφημερίδα «Φως» την 14/2/1972).

Γυρίζουμε στο μακρινό 1922. Τότε, στις 13 Απριλίου 1922 ο Δήμος Αθηναίων συμφώνησε να μισθώσει το «γήπεδο» στον Παναθηναϊκό για 2 χρόνια (μέχρι τις 13 Απριλίου 1924) έναντι του ποσού των 5 δραχμών. Είναι η πρώτη επίσημη πράξη για τον χώρο της Λεωφόρου, μετά την απόκτηση της στις 8 Μαρτίου του 1921.

Να ξεκαθαρίσουμε φυσικά οτι νομικά και τότε αλλά και τώρα στις μέρες μας η λέξη «γήπεδο» ΔΕΝ σημαίνει ποδοσφαιρικό γήπεδο-στάδιο, αλλά «γης-πεδίον». Κάτι που αποτυπώνεται ακόμα στις μέρες μας σε έγγραφα που δημοσιεύονται στην Διαύγεια.

        

Είναι γνωστό άλλωστε οτι η πρώτη εξέδρα χτίστηκε το 1928, ενώ ο χώρος μέχρι τότε ήταν ένα περιφραγμένο οικόπεδο. Αυτό αποτυπώνεται και στον φωτογραφικό φακό σε ένα από τα πρώτα «αιώνια» ντέρμπυ στις 18/6/1925. Ένα κομμάτι γης με 4 δοκάρια. Πως όμως αυτός ο χώρος, απέκτησε ζωή, ψυχή και γράφτηκαν σε αυτό οι σημαντικότερες στιγμές σχεδόν σε όλα τα αθλήματα του Συλλόγου?

Μα φυσικά με την κατασκευή του πρώτου αθλητικού πολυχώρου στην Ελλάδα. Το ποδοσφαιρικό γήπεδο που φτιάχτηκε, στέγασε σταδιακά ΟΛΟ τον όμιλο. Ο Παναθηναϊκός κατάλαβε νωρίς, νωρίτερα από κάθε άλλη ομάδα, οτι μια Παναθηναϊκή Πολιτεία είναι το ιδανικό για να γίνεις Πρωταθλητής σε όλα τα σπορ.

Άλλο ένα στοιχείο που επιβεβαιώνει ποιό ήταν το «γήπεδο» που μας έδωσαν για χρήση, είναι η φωτογραφία του Καλαφάτη το 1923 στην Λεωφόρο. Σε ένα χωμάτινο χώρο, χωρίς γραμμές, χωρίς περίφραξη, χωρίς να είναι ισοπεδωμένος και χωρίς κάποια κατασκευή. Η φωτογραφία προέρχεται από το ψηφιακό μουσείο του ιδρυτή του Συλλόγου (https://1908.gr/photo-book/ ).

Βάζοντας μπροστά την ιδέα αυτή σε πράξη, ο Σύλλογος ξεκίνησε την κατασκευή. Είτε με ιδία κεφάλαια, είτε με δάνεια, είτε με δωρεές ιδιωτών, ο Παναθηναϊκός κατασκεύασε μόνος του το γήπεδο που αποτέλεσε την κοιτίδα του αθλητισμού. Ο Ξενοφών Χατζησαράντος μας λέει σημαντικά στοιχεία.

Τα λόγια του είναι ξεκάθαρα «Μόλις κατορθώσαντος να στεγασθή δι΄ιδίων του εξόδων και άνευ ουδεμίας κρατικής συνδρομής εις γήπεδον, εφ ού στεγάζονται και έτεροι πέντε γυμναστικοί και αθλητικοί σύλλογοι, στερούμενων ιδίων γηπέδων ως ο Πανιώνιος Σμύρνης, ο Απόλλων Σμύρνης, ο Αθηναϊκός Όμιλος, ο Α.Σ. Μίλων».

Αν έχετε καταλάβει τι διαβάσατε μόλις θα πρέπει να είστε υπερήφανοι. Ο Παναθηναϊκός πληρώνοντας ο ίδιος την κατασκευή του οικοδομήματος, ΣΤΕΓΑΣΕ και άλλους συλλόγους που ΔΕΝ είχαν δικό τους γήπεδο. Άλλοι σύλλογοι, «πέταξαν» έξω σωματεία ιστορικά από την κοινή έδρα τους, όμως ο Παναθηναϊκός ΣΤΕΓΑΣΕ στο ΔΙΚΟ του οικοδόμημα, τον αθλητισμό της Αθήνας.

Ο παράγοντας του τριφυλλιού, συνεχίζει στην συνέντευξη και μας πληροφορεί οτι «ο Σύλλογος (και όχι ο Δήμος) θα κάνει μήνυση στους Καραγιαννόπουλο και ενός υπενωματάρχη για την παρενόχληση των αθλητών στον χώρο του γυμναστηρίου». Μάλιστα μετά την μήνυση, οι 2 μηνυόμενοι προκάλεσαν ζημιές στην θύρα του ξύλινου περιφράγματος η οποία κόστισε 1000δρχ στον Σύλλογο (όχι στον Δήμο), αλλά πέραν αυτού του συμβάντος πυροβολούσαν «στον αέρα» για να τρομοκρατήσουν τους θεατές των αγώνων.

Επιστρέφοντας στο 1926, ο Σύλλογος προσπαθεί να περιτοιχίσει το οικόπεδο (μέχρι τότε δεν είχε ούτε... τοίχο), το γήπεδο που αθλείται. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους  (12 Δεκ. 1926 Αθλητικός Κόσμος) οι σύμβουλοι του Παναθηναϊκού διέθεσαν 70χιλ. δρχ για τις εργασίες αυτές. Όπως αναφέρει το δημοσίευμα «Αλλοίμονον αν περίμενε κανείς, την προστασία-συνδρομή του κράτους». Αλλοίμονον....

Τον Ιανουάριο του 1927 (2 Ιαν. 1927 Αθλητικός Κόσμος) ο Παναθηναϊκός προτίθεται να ολοκληρώσει την ξύλινη εξέδρα ... 100 ατόμων και 700 καθισμάτων! Πρωτοποριακό έργο για την εποχή το οποίο θα ολοκληρωθεί το 1928.

Το 1928 λοιπόν, ανεγέρθη η πρώτη ξύλινη εξέδρα (μέρος της οποία έχει φτιάξει η οικογένεια του τωρινού προέδρου του Α.Ο Κου Μαλακατέ), ενώ το 1931-32 ανεγέρθη η πρώτη τσιμεντένια εξέδρα και κάτω από αυτήν κατασκευάστηκαν λουτρά, αποδυτήρια και γραφεία. 

Το 1938 ανηγέρθη η επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας τσιμεντένια εξέδρα, ενώ το 1951 κατασκευάζεται το πρώτο πέταλο με πρόβλεψη κάτω από αυτό να υπάρξει ... κολυμβητήριο! Το 1955 ολοκληρώθη η ανέγερση της βόρειας εξέδρας με τον κλειστό χώρο κάτω από αυτή που θα φιλοξενούσε 2000 θεατές.

                                              

ΠΩΣ όμως ολοκληρώθηκαν όλα αυτά τα έργα; 

Μα φυσικά με αποπληρωμή από τον ίδιο τον Σύλλογο. Το 1950 σύναψε δάνειο 900εκ δραχμών (με την δραχμή να υποτιμάται συνεχώς εκείνα τα χρόνια ως αξία, μην σας φαίνεται αστρονομικό το ποσόν), το 1951 σύναψε ακόμα ένα δάνειο 1εκ δρχ, ενώ ο ίδιος ο Σύλλογος έβαλε 500.000 δρχ δικές του για να συνεχιστούν οι εργασίες. Η δε ισοπέδωση του γηπέδου το 1925, κόστισε στον Σύλλογο (όχι στον Δήμο) 50 δρχ το κυβικό μέτρο.

Το δε ιδιόκτητο κολυμβητήριο του Παναθηναϊκού θα κοστίσει στον Σύλλογο άλλα 2 εκ. δραχμές. (Αθλητική Ηχώ 14-1-1967).

Όπως προκύπτει από την παράθεση των ιστορικών στοιχείων, ο Παναθηναϊκός απέκτησε το δικαίωμα χρήσης του «γηπέδου» το 1924 «εφόσον υπάρχει». Αφορά πάντα τον χώρο επί της γης και καμία κατασκευή επί αυτής, αφού τότε (1924) δεν υπήρχε καμία (ούτε καν περιτοίχιση όπως διαβάσαμε στο κείμενο). Το δε ποδοσφαιρικό οικοδόμημα (και αθλητικός πολυχώρος) που στέγασε δεκάδες τμήματα του Συλλόγου, ανήκει φυσικά στην κατοχή του Παναθηναϊκού εφόσον εκείνος ξόδεψε τα χρήματα για να το φτιάξει.

Φρόνιμο θα είναι λοιπόν, όταν αναφερόμαστε σε όρους όπως «μεταφορά δικαιωμάτων», να είμαστε βέβαιοι σε ΠΟΙΑ ακριβώς δικαιώματα αναφερόμαστε. Διαφορετικό δικαίωμα η χρήση, διαφορετικό η κατοχή-ιδιοκτησία. Άλλοι οι νόμοι του 1539/1938 και του 31/1968 που ίσχυαν τότε (και τα δικαιώματα περί χρησικτησίας που προκύπτουν από αυτούς και αφορούν την υπόθεση μας), και άλλοι οι τωρινοί (μετά το 2003).

ΥΓ. Το τι συνέβαινε τότε σε εκμεταλλευτές-καταπατητές εκτάσεων του Δημοσίου, το βλέπουμε από ένα απόκομμα της εφημερίδας τον Απρίλιο του 1971. Ο Δήμος δεν θα είχε πρόβλημα να «σύρει» τον Παναθηναϊκό, αν θεωρούσε οτι καταπατάει την περιουσία του. Εδώ και έναν αιώνα, δεν το έχει κάνει πάντως. 

ΥΓ. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Αντρέα για την πολύτιμη βοήθεια, όταν χρειάστηκε.